“Siyah Fonlu” Soyut Resimlerin Sanatçısı: Adnan Çoker

Resim sanatının dönüm noktalarından biri, soyut resim çalışmalarının duayeni Adnan Çoker, sanatın tüm çeşitliliğine aç ve hayran geçirdiğini yıllarıyla bu içeriğimizin ilham kaynağı. 1927 yılı İstanbul doğumlu Adnan Çoker, medeniyetlerin zenginliği içindeki bir coğrafyada, Süleymaniye’de doğdu. Güzel Sanatlar Akademisi’nden mezun olurken ünlü ressam Şefik Bursalı’nın öğrencisi olmanın gururu içindeydi. Diğer taraftan Zeki Kocamemi atölyesinde çalıştı uzun yıllar. Akademinin Yüksek Resim Bölümü’nü bitirdikten sonra bir süre Ankara ve İstanbul’da haritacı olarak çalışma fırsatı buldu. 

1953’de Ankara’da “Sergi Öncesi” isimli ilk sergisi, 1954’teki Ankara sergisi ve 1955’teki İstanbul sergisinin ardından artık yurtdışına uzanmak isteğine karşı koyamamıştı. 1955 yılında kazandığı bir yarışmadaki devlet bursuyla artık Paris’teydi. Andre Lhote, Henri Goetz atölyelerinde çalıştı, İspanya, Belçika ve Hollanda müzelerinde bazı araştırmalar da yaptı. İtalya ve İsviçre’de de mesleğine katkı sağlayacak bilgiler edindi.

Farklı coğrafyalarda sanatın izinde

5 yıllık bu eğitimin ardından İstanbul’a döndüğünde Güzel Sanatlar Akademisi yanı mezun olduğu okulun Resim Bölümü asistanı olmuştu. İstanbul Alman kültür Merkezi’nde bu yurtdışı birikimlerini “Paris Çalışmaları” ismiyle sergiye dönüştürdü. Çalıştığı akademide ekibiyle birlikte müzikli resim gösterileri de düzenledi aynı dönem. 

Diğer yandan bu çalışmaların karşılığı olarak ödüller de almaya başlamıştı. 1961 yılında İstanbul Festivali Resim-Heykel Sergisi ve 1962 yılında 23. Devlet Sergisi’nde birinci oldu, ödüller aldı. Yıl 1962’ye geldiğinde guvaş resimleriyle bir sergi daha açtı. Ardından bir sanat grubu da kurduğu döneme geldi sıra: Sanat dünyasında her biri birer ikon olan arkadaşları Altan Gürman, Sarkis, Devrim Erbil ve Tülay Tura ile birlikte kurdukları “Mavi Grup” ile çalışmalar yaptı.

Sergilerle zenginleşen yıllar

Bir yılın ardından Fransa’nın verdiği bir bursla tekrar Paris’e düştü yolu. Hayter atölyesinde yaptığı gravür etütleri, Goetz Akademisi’ndeki resim çalışmaları, Salzburg Yaz Akademisi içindeki Vedova atölyesindeki çalışmalarıyla geçen bir süreçten bahsediyoruz. Tekrar yurda döndüğünde yıl 1966’ydı. Atandığı Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Yüksek Resim Bölümü öğretim üyeliği görevi devam ederken sergiler açmayı da asla bırakmadı. 

1968 yılında Budapeşte’de açılan Türk Grafik Sanatı Sergisi yöneticisi olarak Macaristan’a gitti. 1970 yılına gelindiğinde artık Adnan Çoker’in sanat hayatında yepyeni bir dönem başlamıştı: “Siyah Resimler” ve “Siyah Simetri” isimli iki sergiyle İstanbul’da dikkat çekici bir işe imza attı. Yağlıboya, akrilik, gravür, pastel gibi teknikleri uyguladığı çalışmalarını sanatseverlerle buluştururken elektronik müzik eşliğinde bir kurgu tasarladı.

Adnan Çoker’in sanatına yakın bakış

Sanatını iki ayrı süreç olarak değerlendirebileceğimiz Adnan Çoker, sanat anlayışını 1970 öncesi ve sonrası olarak iki farklı dönemde ayrıştırıyor adeta. 1970 yılı ve öncesindeki yıllarda sanatçının resimlerinde soyut bir anlatımcılığın izlerini görmek mümkün. Bu dönemin sonlarına doğru geometrik, keskin ve net bir soyutçuluğa evrilen özgür renk kullanımlarıyla yeni bir döneme geçiş yapan bir çizgiye sahip oldu. 

Bu çalışması kendisine 1973 DYO Sergisi ve 1976 İskenderiye Bienali’nde ödüller kazandırdı. 83-85 yılları arasındaki dönemde ise Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Resim Bölümü başkanlığı, 90 yılında ise 3. Asya-Avrupa Bienali’nde Dostluk, Barış ve Sanat ödülüne layık görüldü.

Geometri ve kültürel ilişkilerle kökleniş

Geleneksel mimarlığın yapısından aldığı ilhamı soyut bir disiplin içinde veren çalışmaları, sadeliğe atıfta bulunan çok yönlü bir sanat anlayışına da dayanıyor. Adnan Çoker’in sanat anlayışı, simetrik öğelerin hakimiyeti içinde kararlı, kesin bir biçim çalışmasıyla dengeli bir bakış açısından ibaret. Siyah rengin eserlerinin adeta altını çizen vurgusu, mimari çizgilerle bütünleşiyor. Adeta psikolojik bir ütopyayı andıran eserlerinde tüm bu kuralcılığını Selçuklu, Osmanlı mimarisi ve Anadolu uygarlıklarından esinlendiği bir köklenişle de eşsiz bir dengeye oturtuyor.